Naalagaaffimmi oqartussaasut
Folketingi
19. maj 2009-imi Kalaallit Nunaata namminersulernissaa pillugu inatsit Folketingip akuersissutigaa, 21. juli 2009-imi atuutilersinneqartoq. Inatsisit siunnersuummut tunngaviutinneqartut, kalaallit danskillu namminersorneq pillugu ataatsimiititaliaata majimi 2008-imi isumaliutissiissutaanik imaqartinneqarput.
Kingorna siunissami Namminersorlutik Oqartussat akisussaaffeqarfiit nutaat arlallit isumagineqartalernissaat aalajangiiffigisinnaalissavaat, ilaatigut eqqartuussiveqarneq, tassunga ilaallutik eqqartuussiviit, pinerlussimasunik isumaginninneq, politiit, suliffeqarfinnut, naatsorsuinermut naatsorsuuserinermullu suliassaqarfiit, aatsitassanut ikummatissanullu suliassaqarfiit, timmisartortarnermut suliassaqarfiit, inunnut, ilaqutariinnut kingornussisarnermullu suliassaqarfiit, nunanut allamiunut suliassaqarfiit killeqarfimmillu nakkutilliisarneq, suliffeqarnermi avatangiisit kiisalu aningaasaqarnikkut iluarsiisarnerit nakkutilliisarnerillu.
Suliassaqarfinnik isumaginnilernissap kingunerissavaa, Namminersorlutik Oqartussat inatsisiliortarnermi akisussaaffik isumagisarilissammassuk. Naalagaaffeqatigiinneq tunngaviusumillu inatsimmi immikkut aalajangersakkat sianiginiarluarlugit suliassaqarfiit makkua isumagineqalersinnaanngillat: Naalagaaffiup inatsisaa, naalagaaffimmi innuttaaneq, Eqqartuussiviit Qullersaat, nunanut allanut illersornissamut isumannaatsuunissamullu ingerlatsinerit kiisalu aningaasat nalinginut aningaasaqarnermullu ingerlatsinerit.
Namminersorneq pillugu inatsit tunngavigalugu aningaasaqarnermut aaqqiisalernissaq isumagineqartalissaaq, tamatumalu kingunerissavaa, Namminersornerusut suliassaqarfiup isumagineqalernerani aningaasaliisarnissamik isumagisaqartalermissaat. Inatsimmi naalagaaffiup tapiissutigisartagassai ukiumut 3,2 mia. kr.-inut aalajangersarneqarpoq (2009-imi akit akissarsiallu tunngavigalugit). Aatsitassanut ikummatissanullu ingerlatsinermiit isertitat Namminersornerusunut pissarsiaritinneqartassapput. Namminersornerusut aatsitassanut ikummatissanullu ingerlatsinermiit isertitaqassagaluarpata, isertitat taakkua affaannut naapertuuttumik naalagaaffiup tapiissutai taamaaqataannik ikilisinneqassapput, taamaattorli 75 mio. kr., Namminersornerusunut pissarsiaritinneqartartussat, eqqaassanngikkaanni.
Aatsitassanik isertitat naalagaaffiup taapiissutai 0 koruuninut annikillisinneqarpata, Kalaallit Nunaat Qallunaallu Nunaata akunnerminni aatsitassanik atuinikkut isertitat pillugit nutaamik agguaanissaq isumaqatigiinniutigalugu aallarnissavaat.
Namminersorneruneq pillugu aaqqissuussinerup kingunerissavaa, Kalaallit Nunaanni nunanut allanut pissutsit ingerlatsivigineqarnerat ataatsimoortillugu iluarsiivigineqartarnissaa. Taamaalilluni piginnaassuseqartitaanermik aaqqissuussineq, nunanik allanik inuit pisinnaatitaaffiinut isumaqatigiissutit naalakkersuisut sinnerlugit naalagaaffiup isumaqatigiinniutigisalissavaa, tamannalu Namminersorneruneq pillugu inatsimmut ilanngunneqarpoq. Taamatuttaaq danskit naalakkersuisuisa Naalakkersuisullu akornanni isumaqatigiissutit atuuttut kiisalu nunanut allanut ingerlatsinermi apeqqutit isumagineqartarneranni kalaallit oqartussaasut ilaatinneqartarnissaat maanna inatsimmiilerpoq.
Namminersorneruneq pillugu inatsit naapertorlugu kalaallit oqaasii Kalaallit Nunaanni pisortatigoortumik oqaaserineqalissapput.
Naalagaaffiup aqutsinera
Statsministeriaqarfiup Kalaallit Nunaanni Namminersorlutik Oqartussaqarneq pillugu apeqqutit nalinginnaasut isumagisarai. Statsmiinistereqarfiup nutserisoqarfiata – Kalaallit Nunaanni Rigsombudsmandeqarfimmi inissisimasup - Kalaallit Nunaat sullissaraa.
Kalaallit Nunaanni Rigsombudsmandi
Rigsombudmandi naalagaaffimmi pisortat Kalaallit Nunaanni sinniisuisa qullersaraat. Rigsombudsmandi Inatsisartut ataatsimiinneri najuuffigisarpai naalagaaffeqatigiiusunullu tamanut atuuttuusunik inatsisinik kiisalu immikkut Kalaallit Nunaannut atuuttussanik naalagaaffimmut inatsisiliornermi Namminersorlutik Oqartussanut saqqummiussinerit peqataaffigisarlugit.
Inatsisartut inatsisaat, Inatsisartut peqqussutaat inatsiseqartitsinermilu najoqqutassiat allat, nalunaaruteqartarnermut periutsimi ilaasumik Rigsombudsmandimut nassiunneqartarput kalaallisullu nutserneqartarlutik.
Rigsombudsmandip Folketingimut qinersinerit isumagisarpai kiisalu inunnik taasisitsisinnaanerit, Folketingimit aalajangiiffigineqartut, Kalaallit Nunaannut Danmarkimullu attuumassuteqarsinnaasut isumagisarlugit.
Rigsombudsmandip inuit Kalaallit Nunaanni najugaqartut danskisullu innuttaassuseqartut Pituffimmi sakkutooqarfimmiissinnaanerannut akuersissuteqartartuuvoq. Tamatuma saniatigut Rigsombudsmandip pisortatigoortumik tikeraartitsinissanut pisortatigoortumik tikeraarnissaannut aaqqissuunneqarnerni pilersaarusiortarpoq.
Rigsombudsmandimit pisortat qullersaattut sumiiffimmilu naalagaaffik sinnerlugu ingerlatsisutut Kalaallit Nunaanni ilaqutariinnut inatsisinik atuutsitsinerup ilarujussua aqunneqarpoq. Tassani pineqarnerupput meeravissiartaartarneq pillugu inatsit, aappariit pillugit inatsit, oqartussaaneq pillugu inatsisip ilaa aamma kinguliat eqqarsaatigalugit aqqit pillugit inatsit.
Kalaallit Nunaanni akeqanngitsumik eqqartuussisutigoortitsinerit suliarineqarnissaannut qinnuteqaatit 2010 aallarnerfigalugu Rigsombudsmandimit suliarineqartalissapput.
Nittartakkat takuneqarsinnaasut
Statsministeriaqarfik pillugu nittartagaq una takuuk: www.stm.dk
Kalaallit Nunaanni Rigsombudsmandi pillugu paasisaqarnerorusukkuit nittartagaq una takuuk: www.ombudsmand.gl